PANTHERA PARDUS - LAMPART

Lampart[1]

PANTHERA PARDUS - LAMPART, PANTERA, LEPOARD

Gatunek ssaka z rodziny kotowatych (Felidae). Czwarty pod względem wielkości kot świata (po tygrysie, lwie i jaguarze). Występuje w Afryce i Azji. Według badania z 1988 w Afryce żyło 700 000 leopardów, jest jednak ono uznane za niewiarygodne[2]. Również krytykowane badanie określiło populację w Indiach na około 10 000[2].

Występowanie

Występuje w całej Afryce (z wyjątkiem pustyń) oraz południowej i środkowej Azji. Zamieszkuje wilgotne, zwarte lasy i suchą sawannę, tereny górzyste i równiny.

Zanzibar – wytępiony

Azja Mniejsza – prawdopodobnie wytępiony

wyspa Samos – wytępiony

Bliski Wschód

Afganistan, Zakaukazie, Przedkaukazie po rzeki Kubań i Terek Rosyjski Daleki Wschód po Amur – wytępiony poza Krajem Nadmorskim

Chiny, Indochiny, południowa Azja Centralna

subkontynent indyjski wraz z Cejlonem

Jawa i Sumatra

W plejstocenie lamparty żyły również w Europie[3]. W Polsce skamieniałości lamparta odkryto w Jaskini na Biśniku[4].

Charakterystyka

Lampart to średniej wielkości kot, posiada okrągłe uszy osadzone na głowie o krótkim pysku. Szerokie łapy wyposażone są w ostre pazury.

Samiec w RPA

Sierść jest błyszcząca, na grzbiecie i bokach usiana ciemnymi plamami o wielkości grochu albo orzecha. Plamy te układają się w rozetki bez plamek w środku. Jest to istotna cecha w rozpoznawaniu różnicy między lampartem (panterą) a jaguarem amerykańskim, gdyż jaguar w środku tych plam posiada dwie, czasem trzy plamki.

Pantery żyjące w lasach są mniejsze od tych, które żyją na sawannach. Różnią się też ubarwieniem. Koty zamieszkujące tereny otwarte mają jaśniejsze i rzadziej rozmieszczone cętki.

Melanistyczny lampart, "czarna pantera"

Oprócz osobników cętkowanych spotyka się również osobniki melanistyczne, tzw. czarne pantery[5]. Swoją barwę zawdzięczają większej ilości pigmentu (melaniny). Przy dobrym świetle można zauważyć charakterystyczne cętki.

Wielkość

wysokość

:60-80 cm[6]

długość ciała:

przeciętnie 100-150 cm; niekiedy do 190 cm[6]

długość ogona:

 58-110 cm[6]

waga:

samica 60-80 kg

samiec 70-90 kg[6]

Tryb życia

Zwierzęta te są samotnikami (choć nieraz grupy rodzinne mogą wynosić od czterech do sześciu osobników). Polują w nocy, a za dnia odpoczywają, często drzemiąc wyciągnięte na gałęzi drzewa. Z reguły prowadzą osiadły tryb życia, lecz w poszukiwaniu nowych terenów łowieckich mogą się przemieszczać. Unikają człowieka. Terytorium samca może osiągać od pięciu do czterdziestu kilometrów kwadratowych.

Lamparty charakteryzują się niebywałą zwinnością i siłą. Potrafią wykonywać 6-8-metrowe skoki. W polowaniu za zwierzyną są bardzo zwinne.

Potrafią się wspinać i nie boją się stąpać po dość cienkich gałązkach. Niejednokrotnie wciągają wysoko w koronę drzew ofiary trzy razy cięższe od siebie, a nawet młode żyrafy. Choć nie przepadają za wodą, potrafią świetnie pływać.

Średnia życia lamparta na wolności to 12 lat. Rekord oficjalny 17 lat. W niewoli żyje nawet do 25.

Pokarm

Lamparty polują na lisy, zające, mangusty, perliczki, węże, jaszczurki, ryby, młode antylopy, świnie rzeczne, szakale, gryzonie czasem nawet na małpy (najczęściej szympansy) i wiewiórki. Rzadziej polują na większe zwierzęta takie jak bawoły i antylopy nilgau.

Lamparty wolą naturalną zdobycz, ale jej brak zmusza je do polowania na zwierzęta hodowlane. Zdarzają się lamparty ludojady, ale najczęściej są to osobniki stare, chore, niezdolne do polowań albo samice wychowujące młode.

Mimo swej dużej siły, potężnych kłów i pazurów lamparty są niekiedy zmuszane do wycofania się z polowania i ataku w obliczu takich przeciwników jak pawiany w grupie.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową lampart osiąga w wieku od 2,5 do 3 lat. Okres godowy u lampartów trwa wiosną, a w tropikach cały rok. Po ciąży trwającej 90-112 dni rodzi się od jednego do sześciu młodych, które opuszczają matkę po ok. 2-3 latach w poszukiwaniu własnego terytorium.

Młode

Systematyka

Na podstawie badań genetycznych wyróżniono dziewięć podgatunków P. pardus[2][7][8][9]:

Panthera pardus pardus (Linnaeus, 1758) – podgatunek nominatywny, Afryka

Panthera pardus nimr (Hemprich & Ehrenberg, 1833) – Arabia, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)[10]

Panthera pardus saxicolor Pocock, 1927 – Azja Środkowa, status IUCN EN (zagrożony)[11]

Panthera pardus melas (Cuvier, 1809) – Jawa, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)[12]

Panthera pardus kotiya Deraniyagala, 1956 – Sri Lanka, status IUCN EN (zagrożony)[13]

Panthera pardus fusca (Meyer, 1794) – subkontynent indyjski

Panthera pardus delacourii Pocock, 1930 – Azja Południowo-Wschodnia wraz z południowymi Chinami

Panthera pardus japonensis (Gray, 1862) – północne Chiny

lampart amurski (Panthera pardus orientalis) (Schlegel, 1857) – rosyjski Daleki Wschód, Półwysep Koreański i północno-wschodnie Chiny, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)[14]

Status P. p. melas i P. p. nimr jest niepewny, ponieważ badania oparte były na bardzo małej ilości próbek. Ponadto uważa się P. p. ciscaucasica za młodszy synonim P. p. saxicolor[2]. Na podstawie analizy morfologicznej niektórzy autorzy uznają jeszcze dwa podgatunki[15]:

Panthera pardus tulliana (Valenciennes, 1856) – zachodnia Turcja

Panthera pardus sindica (Pocock, 1930) – Pakistan, ewentualnie część Afganistanu i Iranu

Ochrona

Niektóre podgatunki lamparta są skrajnie zagrożone wyginięciem: lampart amurski (Panthera pardus orientalis), nimr (Panthera pardus nimr), lampart anatolijski (Panthera pardus tulliana), lampart berberyjski (Panthera pardus panthera) lub wytępione jak lampart zanzibarski (Panthera pardus adersi). Podgatunki zagrożone: lampart chiński (Panthera pardus japonensis), lampart jawajski (Panthera pardus melas), lampart cejloński (Panthera pardus kotiya), lampart perski (Panthera pardus saxicolor), lampart synajski (Panthera pardus jarvisi) i lampart zakaukaski (Panthera pardus ciscaucasica) i Panthera pardus dathei z centralnego Iranu.

Lampart jest objęty konwencją CITES (I załącznik). W ramach programów hodowlanych opracowanych dla ratowania zwierząt ginących, m.in. EEP pantery hodowane są w ogrodach zoologicznych.

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

NT - bliski zagrożenia

Ciekawostki

Rekord w pożeraniu ludzi ustanowił lampart Rudraprayag, który zabił ponad 128 osób. Sam padł ofiarą myśliwego Jima Corbetta.

Maskotka Mistrzostw Świata w RPA, Zakumi, był lampartem.

Przypisy

1 Panthera pardus w: Integrated Taxonomic Information System (ang.)

2 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Panthera pardus. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.)

3 Darren Naish: Europe, where the sabre-tooths, lions and leopards are (ang.). Tetrapod Zoology. [dostęp 3 stycznia 2012].

4 Adrian Marciszak, Maciej T. Krajcarz, Magdalena Krajcarz i Krzysztof Stefaniak. The first record of leopard Panthera pardus LINNAEUS, 1758 from the Pleistocene of Poland. „Acta zoologica cracoviensia”. 54A (1–2), s. 39–46, 2011. DOI: 10.3409/azc.54a_1-2.39-46 (ang.).

5 Nazwa "czarna pantera" jest niejednoznaczna i może dotyczyć także np. melanistycznych jaguarów

6 6,0 6,1 6,2 6,3 Beata Pawlikowska: Blondynka na safari. Warszawa: National Geographic, 2009, s. 114. ISBN 978-83-7596-040-2.

7 Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Panthera pardus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]

8 Olga Uphyrkina, Warren E. Johnson, Howard Quigley, Dale Miquelle, Laurie Marker, Mitchel Bush, Stephen J. O’Brien. Phylogenetics, genome diversity and origin of modern leopard, Panthera pardus. „Molecular Ecology”. 10, s. 2617-2633, 2001. PMID: 11883877 (ang.).

9 Sriyanie Miththapala, John Seidensticker, Stephen J. O'Brien. Phylogeographic subspecies recognition in leopards (Panthera pardus): Molecular genetic variation. „Conservation Biology”. 10 (4), s. 1115-1132, 1996 (ang.).

10 Panthera pardus ssp. nimr. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) <www.iucnredlist.org>. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]

11 Panthera pardus ssp. saxicolor. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) <www.iucnredlist.org>. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]

12 Panthera pardus ssp. melas. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) <www.iucnredlist.org>. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]

13 Panthera pardus ssp. kotiya. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) <www.iucnredlist.org>. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]

14 Panthera pardus ssp. orientalis. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) <www.iucnredlist.org>. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]

15 Igor G. Khorozyan, Gennady F. Baryshnikov, Alexei V. Abramow. Taxonomic status of the leopard, Panthera pardus (Carnivora, Felidae) in the Caucasus and adjacent areas. „Russian Journal of Theriology”. 5 (1), s. 41-52, 2006 (ang.).

ŻRÓDŁO: WIKIPEDIA